Wyprawy rowerowe

Zachęcając do wypraw rowerowych chcę przekazać kilka uwag. Po pierwsze konieczna jest przede wszystkim motywacja. Kondycja jest drugorzędna. Np. na jednej z wypraw przejechałem 1000 km, a wcześniej w ramach treningu tylko 350 km. Nie chodzi o to by nie trenować, tylko żeby nie był to powód do rezygnacji z wyjazdu. Na Alpy zdecydowanie przydał by mi się poważny trening. A tak rower często musiałem prowadzić pieszo. Jaki sprzęt wyprawowy używam przedstawiam poniżej.

Na dole strony znajdziesz notowania walut, kalkulator walutowy, i konwerter miar. Chcesz się dowiedzieć gdzie jest dzień a gdzie noc na świecie naciśnij tutaj.

Gdy strona nie chce się wczytać to proszę ją odświeżyć i wszystko powinno być w porządku. Trochę tych gadżetów tutaj jest?!

Przed wyjazdem

- ubezpieczenie

Przed wyjazdem trzeba się zaopatrzyć w „formularz europejski E.111" w NFZ. Formularz ten pozwala uzyskać zwrot kosztów leczenia zagranicą. Aby zapewnić jak najlepsze warunki zwrotu kosztów leczenia, zalecane jest uzyskanie europejskiej karty ubezpieczenia zdrowotnego (CEAM). Jest ona honorowana na terenie Europejskiej Strefy Gospodarczej (UE+ Islandia, Norwegia i Lichtenstein) i Szwajcarii i pozwala na pokrycie kosztów leczenia podczas pobytu w jednym z tych krajów.

Warto również wykupić zwykłe ubezpieczenie „travel". Ja takowe wykupuję.

- cła

Jeśli chodzi o podróże wewnątrz Unii Europejskiej, nie ma limitu zakupów na użytek własny (oprócz nowych samochodów i zakupów na odległość). Ograniczenie obowiązuje jedynie w stosunku do papierosów (800 sztuk) i alkoholu (wódki 10 l, wina 90 l).

Rower

Jaki wybrać rower o kołach 28 czy 26 calowych? Każdy ma plusy i minusy. Jeszcze niedawno liczyły się tylko górale. Teraz do głosu coraz bardziej dochodzą rowery trekkingowe. A są jeszcze rowery 29 calowe i poziome. Sam posiadam rower 28 calowy.

Osprzęt mojego roweru:

- rama Author Airline SX

- obręcze Mavic A 119 srebrna

.

- piasta przednia SHIMANO HB-M475

.

- zacisk hamulca przedniego BR-M475

.

- tarcza Shimano Deore SM RT53.

- lewa klamka Shimano Deore Lx BL M570 - prawa od Magury HS 33.

- hamulce hydrauliczne tylne Magura-HS 33 - był problem z tarczówkami ponieważ nie wchodził bagażnik.

- przerzutka przednia LX 2004 rok.

- przerzutka tylna LX RD-M 570 2004 rok.

- piasta tylna Deore XT.

- pedały SPD Shimano PD-A530. Z jednej strony mają bloki z szeroką podstawą z drugiej zaś szeroką platformę i są lekkie.

- wspornik siodła Cane Creek Thudbuster ST - ze względu na dużą sztywność ramy aluminiowej mam ten wspornik amortyzowany kupiony na eBay.

- siodełko Mc Groove Gel Tioga - oparte na prętach chromowo-molibdenowych. Cała powierzchnia siodła wypełniona żelem i pokryta skórą, boki z kewlaru.

- podpórka typu motocyklowego.

Sakwy

Używam sakw polskiej firmy Crosso - Expert Big. Spisywały się bardzo dobrze. Są całkowicie wodoodporne (zamknięcia zwijane). Jednak zdjąłem pokrywę wierzchnią, by mieć szybszy dostęp do zawartości, a także ze względu na mniejszą wagę.

Najbardziej znana firma produkująca sakwy to Ortlieb. Na Zachodzie to podstawowa firma. Niestety jej produkty są drogie ale cieszą się dobra opinią. Posiadam torbę na kierownicę z mapnikiem tej firmy. Mapnik nie chroni idealnie przed wodą, ale czyni to w dużym stopniu. Nieraz zbiera się tam para wodna. W torbie mam mapy, okulary, opaskę na głowę, rękawiczki i inne drobiazki.

Namiot, matę samopompującą, sandały i rzeczy na nocleg trzymam w torbie na bagażnik Ortlieb Rack Pack

Inna znana firma to Vaude. Niektórzy używają przyczepek. Polska produkcja to Extrawheel. Taka przyczepka odciąża tylne koło i umożliwia zabranie większej ilości sprzętu.

Bagażnik tylny Crosso uzywa już kilka lat i nie było z nim żadnego problemu.

Planowanie

Do podróży wystarczą mapy w skali 1 : 600 000 (1 cm - 6 km). O większej mogą mieć za mało informacji jeżeli chodzi o boczne drogi. Chyba że ktoś planuje podróż drogami głównymi. Wtedy w zupełności wystarczą w skali 1 : 900 000 (1 cm - 9 km) albo i większe. Można wozić ze sobą mapy topograficzne. Wszystko zależy od potrzeb. Na wyprawie do Rzymu miałem mapy w skali 1 - 600 000. Najgorzej jest z planami miast. Ale nie ma sensu wozić planu każdego miasta. Jeżeli chcemy zatrzymać się gdzieś dłużej to warto wziąć jakiś przewodnik albo ksero tylko podstawowych informacji jakie są nam potrzebne.

W ramach przygotowania można przeczytać książki o wyprawach rowerowych:

• Radom-Jerozolima. Pielgrzymka Bractwa Rowerowego.
  Adres Bractwa to: http://www.bractworowerowe.ats.pl/
• Erika Warmbrunn, Gdzie kończy się droga. Samotna wyprawa po bezdrożach Azji.
• Tees Rijsewijk, Kumari moja córka z Nepalu.
• Kazimierz Nowak, Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd.
• Robert Maciąg, Ptak Złotego Wiatru.
• Karen i Terry Whitehill, Rowerem po Europie.
• Stanisław Malina, Siedem złotych świeczników.
• Agnieszka Martinka, Szybsza niż lew.
• Świat na rowerze. Relacje polskich podróżników.
• Adam Chałupski, Rowerem do Indii.

Co zabieram?

• dwie koszulki z krótkim rękawem z wełny merynoskiej, które długo nie chwytają zapachu.
  
• cienki polar z długim rękawem.
• cieniutka kurtka Rizi z Gamexu.
  
• kurtka przeciwdeszczowa - mam lekką i dobrze się sprawującą kurtkę z membraną paclite Nike Storm FIT. Kupiłem używaną na Allegro.
  
• spodnie przeciwdeszczowe - Marmot PreCip. Bardzo lekkie. Waga tylko 255 g. Jak jest zimniej to także służą jako przeciwwiatrowe.
  
• bokserki Accent Corso z wkładką Coolmax - dwie pary.
  
• podkoszulki z siateczki - dwie sztuki.
  
• spodnie 3/4 - bardziej uniwersalne jeżeli chodzi o temperatury. Prosto z drogi można w nich wchodzić do kościoła. Kupiłem je na straganie na rynku.
• kask lub czapeczka
• skarpetki krótkie - z wełny merynoskiej.
• skarpety długie - szczególnie przydatne w chłodne dni i na noclegu.
• wodoodporne skarpety SealSkinz - świetnie się sprawdziły. Chodziłem po mokrej trawie rozbijając namiot w sandałach a także jechałem kilka godzin w deszczu i stopy miałem suche.
  
• Sandały SPD Shimano SH-SD65. Nie ma problemu z przemoknięciem czy schnięciem butów, a wietrzenie jest doskonałe.
  
• Kask Uvex XP.
  
• wodoodporne sandały Keen do chodzenia i jako kapcie w łazience na kempingu.
  
• rękawiczki rowerowe
• siatki do prania z zamkiem - lekkie worki do rzeczy porządkujące sakwy kupione w sklepie Jysk.
  
• namiot - Dwuosobowy Big Agnes Seedhouse SL2. Waży 1,94 kg. Sakwy wkładam do przedsionka.
  
• podstawowe narzędzia jak imbusy, śrubokręt itp.
• zestaw naprawczy do dętek
• zapasowa dętka
• pokrowiec na rower z poliestru - na zdjęciu leży przykryty pokrowcem rower obok namiotu. Dobrze chroni przed wilgocią. Kupiony na Allegro na wymiar.
  
• śpiwór puchowy Go Extreme Nordland 300 - Waga: 800 g.
  
• mata samopompująca - ARTIACH Micro Lite. Rozmiar po złożeniu: 36cm - średnica 16cm. Waga: 712 g.
  
• poduszka Mammut SoftSkin Pillow - służy mi jako poduszka na noc, ale także do siedzenia np. na mokrej trawie.
  
• mleczko czy krem z filtrem
• apteczka - głównie z bandażami i plastrem. W miękkim pokrowcu.
  
• kosmetyczka Jack Wolfskin WASCHSALON
  
• ręcznik szybkoschnący TRAMP Fjord Nansen
  
• gąbka z wiskozy - do tego żel pod prysznic i do włosów w jednym, woda z bidonu i można się myć.
  
• błyszczyk do ust - nawilża skórę oraz zapobiega nadmiernemu wysuszaniu; zmniejsza skłonność do pękania.
• ściereczka z mikrofibry - do wycierania potu w czasie jazdy.
  
• okulary Uvex Crow Pro - z trzema szybkami (biała, żółta i brązowa)
  
• nóż składany tytanowy Titanium Knife - do smarowania i krojenia.
  
• scyzoryk Victorinox
  
• dwa bidony termiczne - Polar Bottle 0,7 l. Napój w słońcu ma niższą temperaturę. W niższych temperaturach tak się nie wyziębia.
  
• aparat fotograficzny Nikon D90.
  
• pokrowiec na lustrzankę - Kata DH 425.
  
• pokrowiec na rower z poliestru - chroni rower w nocy przed wilgocią. Kupiony na wymiar na Allegro.

Konwerter miar

Noclegi

Noclegi można wcześniej zaplanować szukając ich np. w internecie. Albo jechać w ciemno i liczyć na dobrych ludzi. Za granicą ważna staje się znajomość języków obcych. Kempingi czy biwaki kosztują, ale jak kogoś stać? Dlaczego nie. Niektórzy od razu wybierają tylko namiot nocując na dziko i zajeżdżają tylko co jakiś czas na bardziej cywilizowany nocleg. W wielu krajach noclegi poza wyznaczonymi miejscami są zabronione.

Waluta

Przepisy dodatkowe o ruchu rowerów, motorowerów oraz pojazdów zaprzęgowych - Ruch pojazdów - Ruch Drogowy

Art. 33.

1. Kierujący rowerem jednośladowym jest obowiązany korzystać z drogi dla rowerów lub z drogi dla rowerów i pieszych. Kierujący rowerem, korzystając z drogi dla rowerów i pieszych, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustępować miejsca pieszym.

1a. W razie braku drogi dla rowerów lub drogi dla rowerów i pieszych kierujący rowerem jednośladowym jest obowiązany korzystać z pobocza, z zastrzeżeniem art. 16 ust. 5, a jeżeli nie jest to możliwe - z jezdni.

2. Dziecko w wieku do 7 lat może być przewożone na rowerze, pod warunkiem, że jest ono umieszczone na dodatkowym siodełku zapewniającym bezpieczną jazdę.

3. Kierującemu rowerem lub motorowerem zabrania się: jazdy po jezdni obok innego uczestnika ruchu; jazdy bez trzymania co najmniej jednej ręki na kierownicy oraz nóg na pedałach lub podnóżkach; czepiania się pojazdów.

4. Na przejeździe dla rowerzystów, kierującemu rowerem zabrania się: wjeżdżania bezpośrednio przed jadący pojazd; zwalniania lub zatrzymywania się bez uzasadnionej przyczyny.

5. Droga dla rowerow — drogę lub jej część przeznaczoną do ruchu rowerow, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi; droga dla rowerow jest oddzielona od innych drog lub jezdni tej samej drogi konstrukcyjnie lub za pomocą urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego;”,

a) pas ruchu dla rowerów — część jezdni przeznaczoną do ruchu rowerow w jednym kierunku, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi;

b) śluza dla rowerow — część jezdni na wlocie skrzyżowania na całej szerokości jezdni lub wybranego pasa ruchu przeznaczona do zatrzymania rowerow w celu zmiany kierunku jazdy lub ustąpienia pierwszeństwa, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi.

6. Kierujący rowerem, korzystając z chodnika lub drogi dla pieszych, jest obowiązany jechać powoli, zachować szczególną ostrożność i ustępować miejsca pieszym.

7. Kierujący rowerem może jechać lewą stroną jezdni na zasadach określonych dla ruchu pieszych w przepisach art. 11 ust. 1-3, jeżeli opiekuje się on osobą kierującą rowerem w wieku do lat 10.

Słownik Architektury

Absyda (apsyda) - półkolista nisza otwarta do wnętrza, zamykająca prezbiterium, nawę lub kaplicę;
Adorant - w sztuce sakralnej postać modląca się u stóp Chrystusa lub Marii.
Ambit - inaczej: obejście; przejście wokół prezbiterium, oddzielone od niego ścianą lub arkadami; często z wieńcem kaplic.
Antepedium - inaczej: frontale; draperia lub płyta zasłaniająca dolną partię (stipes) ołtarza.
Architraw - pozioma belka spoczywająca na kolumnach, występuje w architekturze doby antyku i stylach do niej nawiązujących.
Archiwolta - łuk, który wieńczy romańskie i gotyckie portale; często występuje jednocześnie kilka takich łuków, które zmniejszając się odpowiadają uskokom ościeży i tworzą rozglifienie portalu.
Arkada - pojedynczy łuk lub ciąg łuków opartych na kolumnach lub filarach.
Armarium - pomieszczenie w klasztorze do przechowywania ksiąg.
Attyka - z reguły zdobiona najwyższa część ściany, rodzaj ścianki ponad gzymsem wieńczącym budowlę; na zewnątrz budynku - często zasłania dach, wewnątrz - pomiędzy dwoma gzymsami, oddziela sklepienie od filarów.
Audytorium - sala do odczytu; w klasztorze służyła mnichom do omawiania spraw codziennych, rozdzielania prac na bieżący dzień.
Baza - podstawa kolumny lub filara.
Baza attycka - baza kolumny, składająca się z dwóch wałków (torusów) oddzielonych wklęską (trochilusem).
Belka tęczowa - poprzeczna belka (niekiedy o formie krzywolinijnej) ustawiona na filarach łuku tęczowego zwieńczona krucyfiksem, czasem w towarzystwie figur świętych, np. Najświętszej Maryi Panny i Jana Ewangelisty.
Biforium - okno dwudzielne, którego podział wyznacza wewnętrzna kolumienka.
Blenda - ślepa arkada o formie płytkiej ozdobnej wnęki; często pokryta białą zaprawą oraz wewnętrzną malaturą tworzącą iluzję gotyckiego okno.
Cellarium - klasztorny magazyn.
Chór - inaczej: prezbiterium; część kościoła przeznaczona dla duchowieństwa, będąca przedłużeniem nawy głównej poza jej skrzyżowanie z nawą poprzeczną i oddzielona od reszty korpusu łukiem tęczowym; chór stanowił (i do dziś stanowi) najważniejsze miejsce w świątyni chrześcijańskiej (mieści się tu m.in. ołtarz główny); prezbiterium z reguły ma posadzkę podwyższoną o kilka stopni względem pozostałych partii kościoła, często także pod nim umiejscowiona jest krypta; chóry mogą być zamknięte półkoliście (absydialnie),wielobocznie (poligonalnie) lub prostokątnie (prosto); chór może być otoczony przez obejście połączone z nim arkadami; niekiedy także do ścian bocznych prezbiterium przylegają kaplice połączone z nim arkadą.
Chór muzyczny - inaczej: empora organowa, muzyczna; empora w kościele przeznaczona dla organów i muzyków.
Chór zakonnic - inaczej: empora zakonna; empora przeznaczona dla zakonnic w kościele klasztoru żeńskiego.
Claustrum - patrz: klasztor.
Cyborium - kamienny lub drewniany baldachim umieszczany nad ołtarzem lub grobem świętego; określenie to stosuje się również w odniesieniu do kielichu lub puszki na komunikanty.
Czołganka - inaczej żabka; gotycki element dekoracyjny, przypominający liście umieszczany na krawędziach pinakli, wimperg, hełmów wież.
Dach dwuspadowy - patrz: dach siodłowy.
Dach mansardowy - dach o kilku połaciach (płaszczyznach) posiadających różne nachylenie, przy czym połacie niższego poziomu są bardziej strome i z reguły posiadają okna; nakrycie budynku dachem mansardowym umożliwia umieszczenie na poddaszu pomieszczenia mieszkalnego, tzw. mansardy.
Dach naczółkowy - dach dwuspadowy z małymi trójkątnymi płaszczyznami, ścinającymi od góry szczyty.
Dach namiotowy - dach, w którym wszystkie połacie (płaszczyzny) zbiegają się w jednym punkcie.
Dach pulpitowy - dach jednospadowy, o jednej połaci (płaszczyźnie).
Dach siodłowy - dach dwuspadowy; tworzy nad ścianami budynku trójkątne szczyty.
Dormitorium - klasztorna sypialnia.
Empora - rodzaj galerii, balkonu w kościele, służący do powiększenia jego przestrzeni użytkowej, oddzielenia określonej grupy od reszty wiernych, umieszczenia w jej obrębie organów; empory wznoszono w różnych partiach kościoła m.in. nad nawami bocznymi, w nawie poprzecznej, w partii zachodniej.
Empora muzyczna, organowa - patrz: chór muzyczny.
Empora zakonna - patrz: chór zakonnic.
Empora fundatorów - empora przeznaczona dla fundatorów, dobroczyńców kościoła; najczęściej w partii zachodniej świątyni. Epitafium - tablica ku pamięci zmarłego, którą umieszczano na ścianie lub filarze kościoła, kaplicy bądź krużganku; niekiedy bardzo dekoracyjna i rozbudowana.
Fara - główny kościół parafialny miasta.
Fasada - elewacja frontowa budynku.
Filar - podpora pionowa, z reguły masywna, o przekroju prostokątnym lub wielokątnym, choć bywają także filary okrągłe; może być wolnostojący lub wtopiony w ścianę (filar przyścienny).
Filar wiązkowy - filar, którego trzon zespolony jest z otaczającymi go służkami.
Fiala - patrz: pinakiel.
Fraternia - pomieszczenie w klasztorze, służące zakonnikom do wspólnej pracy.
Frontale - patrz: antepedium.
Fryz - poziomy wąski pas, ograniczający lub dzielący płaszczyznę ściany; często profilowany lub zdobiony ornamentem malarskim bądź płaskorzeźbami.
Furta klasztorna - brama wiodąca do zabudowań klasztoru i pomieszczenie znajdujące się przy tej bramie.
Glif - skośne ścięcie ościeży okna lub portalu, często występujące w średniowiecznych budowlach w celu zwiększenia dopływu światła lub poszerzenia wejścia; romańskie i gotyckie portale z rozglifieniem bywały pokrywane bogatą dekoracją, także rzeźbiarską.
Głowica - patrz: kapitel.
Gotycki styl (gotyk) - styl w architekturze średniowiecznej, charakterystyczny dla późnego średniowiecza; główne wyróżniki to: strzelistość i smukłość formy, ostre łuki, stosowanie rozmaitych odmian sklepienia krzyżowo-żebrowego i systemu przyporowego, wykorzystywanie w budownictwie cegły.
Gurt - inaczej: łuk jarzmowy; łuk wzmacniający w sklepieniu; wyznacza podział na przęsła - gurty poprzeczne względem osi głównej sklepienia oraz ogranicza przęsła z boku - gurty wzdłużne o przebiegu zgodnym z kierunkiem osi sklepienia.
Gzyms - poziomy element architektoniczny wysunięty przed lico muru, często profilowany, podtrzymywany na ozdobnych wspornikach; służy zaakcentowaniu horyzontalnych podziałów budynku i ochronie przed deszczem.
Hełm - ozdobne zwieńczenie wieży.
Hypokaustum - system ogrzewania ciepłym powietrzem; w piecu rozgrzewano znajdujące się nad paleniskiem kamienie, te z kolei ogrzewały powietrze, które następnie systemem kanałów prowadzonych pod posadzką przez specjalne płytki posadzkowe z otworami dostawało się do pomieszczeń; system znany od czasów antycznych w średniowieczu stosowany był w klasztorach i zamkach.
Impost - inaczej: nasadnik; element pomiędzy murem lub głowicą kolumny, filara a podpieranym łukiem czy sklepieniem; przyjmuje formę np. odwróconej piramidy o ściętym stożku.
Infirmeria - pomieszczenie w klasztorze przeznaczone dla chorych zakonników.
Kalenica - najwyższa krawędź dachu.
Kalifaktorium (calefactorium) - ogrzewane pomieszczenie w klasztorze.
Kapitel - inaczej: głowica; górna część kolumny, filara, pilastra, która pośredniczy pomiędzy trzonem a podpieranym elementem; przyjmuje różne formy, często jest dekorowana.
Kapitularz - główna sala w klasztorze, stanowiąca przede wszystkim miejsce obrad zakonników; z reguły posiadała reprezentacyjny charakter.
Katedra - inaczej: tum; kościół, będący siedzibą biskupa.
Klasztor - inaczej: claustrum (łac. zamknięcie); założenie architektoniczne przeznaczone do zamieszkania przez członków zakonu (zakonników lub zakonnice), tworzące zamkniętą całość; podstawę klasztoru stanowią: kościół klasztorny i skrzydła klasztorne.
Klauzura - w klasztorze: ściśle określona część budynków, do której wstęp mają tylko członkowie danego zgromadzenia zakonnego.
Klucz - patrz: zwornik.
Kolegiata - kościół przy którym funkcjonuje kolegium kanoników.
Kolumna - pionowa podpora w budowli o przekroju okrągłym, wielokątnym lub profilowanym; może być wolnostojąca, przyścienna, zespolona z filarem; główne części kolumny to: baza, trzon i kapitel; często ma bardzo dekoracyjny charakter.
Kopuła - przesklepienie wnętrza na planie kolistym; rodzaj połowy kuli zamykającej przestrzeń od góry.
Korpus nawowy - część kościoła pomiędzy prezbiterium lub transeptem a fasadą.
Kościół bazylikowy (bazylika) - kościół wielonawowy (najczęściej trójnawowy), którego nawa główna jest wyraźnie wyższa od naw bocznych i posiada własne doświetlenie poprzez okna umiejscowione powyżej poziomów dachów naw bocznych.
Kościół bazylikowy emporowy - bazylika, w której nawy boczne posiadają empory.
Kościół bazylikowy schodkowy - bazylika z więcej niż dwoma nawami bocznymi, ułożonymi malejąco, tak że każda posiada własne okna powyżej poziomu dachu kolejnej nawy bocznej.
Kościół halowy - kościół wielonawowy (z reguły trójnawowy), którego nawy boczne są równej lub prawie równej wysokości co nawa główna, nie posiada ona wówczas własnych okien i jest doświetlana jedynie przez te znajdujące się w nawach bocznych.
Kościół halowy emporowy - kościół halowy, w którego nawach bocznych znajdują się empory.
Kościół pseudobazylikowy - kościół wielonawowy, w którym nawy boczne są wyraźnie niższe od nawy głównej lecz nie posiada ona własnych okien.
Kościół pseudohalowy - kościół halowy, w którym nawy boczne są nieco niższe od nawy głównej; zwany też "halą schodkową".
Kościół salowy - kościół jednonawowy.
Kościół ścienno-filarowy - kościół salowy z kaplicami międzyskarpowymi, z reguły niższymi od nawy.
Kruchta - przedsionek kościoła.
Krużganek - okalająca dziedziniec galeria utworzona przez arkady wsparte na ciągu filarów bądź kolumn; może być jedno- lub wielokondygnacyjna.
Krypta - wnętrze pod prezbiterium do połowy zagłębione w ziemi, służące do przechowywania relikwii lub jako miejsce pochówku.
Kształtki - profilowane cegły, wykonywane w specjalnych formach, które służyły do murowania rozmaitych detali architektonicznych, np. fryzów, służek.
Kwiaton - dekoracyjne zwieńczenie w formie kwiatowej lub liściastej sterczyny, stosowane w gotyckich pinaklach, wieżyczkach, wimpergach.
Latarnia - ażurowa nadbudówka na szczycie kopuły, służąca doświetleniu pomieszczenia.
Lektorium - przegroda ołtarzowa, rodzaj ścianki (drewnianej lub murowanej) oddzielającej chór od korpusu nawowego; posiadało jedno lub kilka przejść oraz balkon z pulpitem; większość lektoriów zburzono, ponieważ nie pozwalały widzieć wiernym ofiary mszalnej.
Lizena - pionowy pas na murze, często łączący się z innymi lizenami za pośrednictwem fryzu.
Lukarna - okno w dachu, które wystaje przed jego płaszczyznę i znajduje się jednocześnie w przedłużeniu elewacji ściany, opierając się na niej.
Luneta - wycinek sklepienia poprzeczny względem jego osi, z reguły zaopatrzony z okna.
Łuk - inaczej: łęk; sklepiona konstrukcja zamykająca otwór lub wnękę; łuk przejmuje obciążenia i przekazuje je na swoje podpory.
Łuk tęczowy (tęcza) - wielki łuk, z reguły ozdobny, który oddziela prezbiterium od partii nawowej kościoła; w górnej części łuku tęczowego rozpostarta jest belka tęczowa.
Maswerk - gotycki ornament geometryczny, ażurowy, którym w formie architektonicznej wypełniano przestrzenie np. górnych partii okien lub w formie malarskiej zdobiono ściany.
Mensa - płyta ołtarza.
Nasadnik - patrz: impost.
Nawa - część wnętrza kościoła przeznaczona dla wiernych; w kościołach wielonawowych występują: nawa główna w przestrzeni środkowej i równoległe oraz otwarte do niej (niekiedy także do kolejnych równoległych naw) nawy boczne.
Obejście - patrz: ambit.
Oculus - okno okrągłe.
Opactwo - klasztor, który zamieszkuje przynajmniej dwunastu zakonników lub zakonnic, zarządzany przez opata (ojca klasztoru) lub ksienię (opatkę).
Parlatorium - inaczej: rozmównica; pomieszczenie w klasztorze, przeznaczone do rozmów z osobami świeckimi.
Pilaster - przyścienny półfilar podobny do kolumny, nieznacznie wysunięty przed lico muru; niekiedy zdobiony lub żłobkowany.
Pinakiel - inaczej: fiala, sterczyna; ozdobna, smukła, ostro zakończona gotycka sterczyna, która wieńczy przypory, wieże, ściany szczytowe i wimpergi; składa się z: czworo- lub ośmiobocznego trzonu o formie monolitu bądź ażurowej kapliczki oraz ze strzelistej piramidy - iglicy, niekiedy zdobionej żabkami na krawędziach oraz kwiatonem na szczycie.
Plinta - prostokątna lub kwadratowa płyta pod bazą kolumny i filara.
Portal - artystyczna, często bardzo rozbudowana, oprawa otworu wejściowego.
Portyk - otwarta przybudówka przed głównym wejściem do budynku, której dach wsparty jest na filarach lub kolumnach.
Predella - element ołtarza pomiędzy mensą a retabulum, będący jego podstawą.
Prezbiterium - patrz: chór.
Przęsło - odcinek sklepienia (bądź fragment przestrzeni budowli, odpowiadający temu odcinkowi) wydzielony przez gurty i podpory.
Przypora - patrz: skarpa.
Przyporowy system - stosowany w bazylikach gotyckich system, w którym ciężar sklepień nawy głównej za pomocą tzw. łuków przyporowych (stanowiących przedłużenie gurtów) wyprowadzany jest ponad dachami naw bocznych na przypory zewnętrzne i opierany na nich, skarpy te dla większego zrównoważenia sił mogą być dodatkowo obciążone pinaklami.
Refektarz - klasztorna jadalnia.
Retabulum - nastawa ołtarzowa z obrazami lub rzeźbami, rodzaj ozdobnej ściany za ołtarzem; w gotyku rozbudowane w tzw. ołtarz szafiasty o formie szafy z wewnętrznym podziałem i ruchomymi skrzydłami.
Romański styl (romanizm) - średniowieczny styl architektoniczny, charakteryzujący się przede wszystkim swoistą masywnością i przysadzistością budowli, bazowaniem na materiale kamiennym, okrągłymi łukami.
Rozeta - okrągłe okno, często o ogromnej średnicy, wypełniane maswerkiem i witrażami; umieszczane z reguły nad portalami lub w szczytowych ścianach transeptu.
Skarpa (szkarpa) - inaczej: przypora; przyścienny występ wzmacniający ścianę; skarpy umiejscowione mogą być zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budowli.
Sklepienie - przekrycie wnętrza budowli, posiadające przekrój krzywoliniowym.
Sklepienie gwiaździste - rodzaj sklepienia krzyżowo-żebrowego, w którym żebra tworzą rysunek gwiazdy.
Sklepienie kolebkowe - sklepienie, mające formę leżącego półwalca.
Sklepienie kryształowe - charakterystyczna dla gotyku północnoeuropejskiego forma sklepienia gwiaździstego, w którym przestrzenie pomiędzy żebrami bądź szwami przypominają strukturę kryształu.
Sklepienie krzyżowe - sklepienie, którego szwy w przęśle tworzą zarys krzyża; powstaje z przecięcia pod kątem prostym dwóch sklepień kolebkowych o równej wysokości.
Sklepienie krzyżowo-żebrowe - sklepienie krzyżowe, w którym szwy sklepienne zostały wzmocnione żebrami.
Sklepienie piastowskie (trójdzielne) - odmiana sklepienia krzyżowo-żebrowego, w której zastosowano dodatkowy punkt podparcia na jednym z boków - wyprowadzane z niego żebra dzielą sklepienie na trzy duże pola, z których każde dodatkowo podzielone jest jeszcze na trzy części, co w efekcie tworzy układ dziewięciu trójkątów.
Sklepienie sieciowe - odmiana sklepienia krzyżowo-żebrowego, w którym rezygnacja z podziału na przęsła prowadzi do powstania gęstej sieci wzajemnie przecinających się żeber, tworzących tym samym rysunek siatki.
Sklepienie wachlarzowe - przypomina rozłożony wachlarz, gdyż wszystkie żebra spływają tu w jeden punkt.
Skryptorium (scriptorium) - pomieszczenie w klasztorze służące do przepisywania i iluminowania ksiąg.
Skrzydła klasztorne - budynki klasztorne, mieszczące m.in. mieszkania zakonników oraz inne pomieszczenia potrzebne do funkcjonowania zgromadzenia zakonnego.
Służka - niepełna kolumna (ćwierć-, pół- lub trzy czwarte kolumna), która wysunięta jest przed lico muru bądź filara i na którą spływają żebra, podtrzymywanego przez nią sklepienia.
Stalle - ławy ustawione przy ścianach bocznych prezbiterium, z reguły w dwóch rzędach, przeznaczone do siedzenia i klęczenia dla duchownych.
Sterczyna - patrz: pinakiel.
Stipes - podstawa ołtarza.
Strop - poziome zamkniecie przestrzeni budynku od góry; dzieli budynek na kondygnacje.
Strop kolebkowy - naśladowanie w drewnie sklepienia kolebkowego - przekrycie wnętrza drewnianą konstrukcją o przekroju półkolistym.
Sygnaturka - mała wieżyczka wzniesiona na kalenicy dachu, najczęściej nad skrzyżowaniem naw; umieszczano w niej mniejszy z kościelnych dzwonów.
Szczyt - trójkątna ściana ujęta krawędziami dachu dwuspadowego oraz trójkątne zwieńczenie elewacji, okna, portalu; często bogato zdobiona i profilowana, np. w szczyt o formie schodkowej.
Szczytnica - patrz: wimperga.
Szkieletowa konstrukcja drewniana - konstrukcja budowlana oparta o zastosowanie jako zasadniczego elementu nośnego ściany układu belek, tworzących rodzaj kratownicy, w której przestrzenie wypełniane są cegłami, gliną itp.; główne elementy nośne, to: podwalina - dolna belka poprzeczna, słup - belka pionowa, oczep - górna belka pozioma, rygiel - pozioma belka, łącząca słupy oraz zastrzał - element ułożony skośnie; inne nazwy konstrukcji szkieletowej, to: fachwerk, mur pruski, szachulec.
Szpon - inaczej: żabka; element dekorujący narożniki kwadratowej plinty stanowiącej podstawę dla okrągłej bazy kolumny.
Tabernakulum - szafka na mensie ołtarza, służąca do przechowywania Najświętszego Sakramentu.
Transept - nawa poprzeczna względem osi głównej kościoła, najczęściej umieszczana pomiędzy prezbiterium a korpusem nawowym.
Tryforium - okno trójdzielne, podzielone na trzy partie dwiema kolumienkami.
Tum - patrz: katedra.
Tympanon - znajdujące się w portalu półkoliste lub ostrołukowe pole ponad wejściem otoczone linią archiwolty; bywało pokrywane dekoracją rzeźbiarską.
Wątek gotycki - inaczej: wątek polski; układ cegieł w murze w następującym rytmie: wozówka (dłuższy bok) - główka (bok krótszy) - wozówka.
Wątek wendyjski - układ cegieł w murze według schematu: dwie wozówki (dłuższe boki cegieł) - główka (krótszy bok cegły) - dwie wozówki.
Wipmerga - dekoracyjny, trójkątny gotycki szczyt umieszczany nad okami, portalami; często zdobiona pinaklami bądź czołgankami na krawędziach oraz kwiatonem na szczycie, wewnątrz wypełniana ażurowym lub ślepym maswerkiem.
Wirydarz - wewnętrzny dziedziniec klasztorny z ogrodem, otoczony krużgankami skrzydeł klasztornych.
Wspornik - inaczej: konsola; wysunięty z lica muru element, który podtrzymuje służki, balkony, rzeźby itd.; często wsporniki otrzymywały bogatą dekorację, np. motywami figuralnymi.
Zakrystia - pomieszczenie w kościele połączone z prezbiterium, służące do przechowywania szat i sprzętów liturgicznych; tu także duchowni i ministranci przebierają się do nabożeństwa.
Zwornik - inaczej: klucz; umieszczany w szczycie łuku lub w punkcie zbiegu żeber sklepiennych rodzaj klińca, który zakładany jako ostatni spaja całą konstrukcję, ponadto z reguły posiada też charakter dekoracyjny; może być płaski, o formie tarczy z wewnętrznym zdobieniem lub wiszący (stalaktytowy), tj. w kształcie zwieszającej się głowicy, kwiatonu.
Żabka - patrz: czołganka; patrz: szpon.
Żebro - profilowany łuk w sklepieniu wznoszony ze specjalnych ceglanych kształtek, który wzmacnia linie przecięcia się poszczególnych partii sklepienia.

Opracowała Anna Cicha
na podstawie: Janusz L. Jurkiewicz "Pomorski szlak cystersów" Gdynia-Pelplin 2006
Wilfried Koch "Style w architekturze" Warszawa 1996
Sprawdziła prof. Ewa Łużyniecka
Na podstawie strony: www.szlakcysterski.org

---

---