Wyprawy rowerowe

Szlak Śladami Mennonitów w Dolinie Kwidzyńskiej cz. I

Kwidzyn – Biały Dwór - Ryjewo – Biała Góra – Jarzębina – Janowo – Gniewskie Pole – Korzeniewo – Kwidzyn

28.09.2011

dyst.= 80 km

Powiat kwidzyński jest jednym z 20 powiatów województwa pomorskiego. Leży w południowo-wschodniej części województwa nad największą rzeką Polski - Wisłą. Zajmuje obszar 834 km2 i jest zamieszkiwany przez 80.273 mieszkańców. Graniczy z powiatami: sztumskim, tczewskim, świeckim, grudziądzkim (w województwie kujawsko-pomorskim) oraz iławskim (w województwie warmińsko-mazurskim). Tworzy go sześć gmin: miasto Kwidzyn, miasto i gmina Prabuty, gmina Kwidzyn, gmina Ryjewo, gmina Gardeja oraz gmina Sadlink.

W krajobrazie Doliny Wisły, w miejscowościach i wsiach możemy spotkać charakterystyczne dla regionu Żuław i Powiśla domy podcieniowe, cmentarze mennonickie, liczne zespoły pałacowe oraz dwory, które posiadały różnych właścicieli, co znajduje odzwierciedlenie w architekturze zabudowań, charakteryzujących się różnorodnością formy. Obszar powiatu obfituje w pałace i dwory zarówno neogotyckie, barokowe, jak i renesansowe.

Każdy zespół pałacowy posiadał swój własny park z licznymi okazami rzadkich drzew i krzewów oraz pomników przyrody. Jest to region sąsiadujący bezpośrednio z rzeką Wisłą, która od wieków była najdogodniejszym szlakiem handlowym. Kiedy zatem w średniowieczu rozkwitł handel międzynarodowy, nad Wisłą zaczęły powstawać zamki kontrolujące przepływ towarów, które dzisiaj urzekają swoją potęgą i stanowią wielką atrakcję turystyczną. Jeden z nich położony jest w Kwidzynie.

Wyszukiwarka

Trasa wycieczki

Szlak rozpoczyna się przy dworcu PKP. Dalej ulicami Chopina, Gdańską i Łąkową przejeżdżam przez mostek na rzece Liwa. Kieruję się na Marezę.

Zamek krzyżacki w Kwidzynie.

Zamek kapituły pomezańskiej (Pomezania – kraina historyczna w Prusach) został zbudowany w latach 1320-1340. Wzniesiono go z kamieni i cegieł w formie czteroskrzydłowej budowli na planie zbliżonym do kwadratu, z wieżami w narożach, dwukondygnacyjnym krużgankiem na dziedzińcu i wjazdem od strony północnej, gdzie znajdowało się gospodarcze przedzamcze. Większość prac budowlanych zakończono w latach 1340-1350, w latach 80. XIV w. ukończono gdanisko. Gdanisko, dansker – to średniowieczna latryna w formie wykuszu lub baszty wysuniętej poza obręb murów, połączonej z nimi krytym pomostem, biegnącym na wysokości pierwszego piętra.

Nieczystości spadały wprost do fosy. Danskery zachowały się w zamkach krzyżackich w Kwidzynie (pięcioprzęsłowe, najdłuższe w Europie) i Malborku. Pierwotnie zamek stanowił samodzielne założenie, dopiero później został połączony z katedrą, a jego narożną wieżę południowo-wschodnią przekształcono w dzwonnicę. Ukończenie nowego kościoła katedralnego jest datowane na okres rządów biskupa Jana Möncha (1377-1409). W tym czasie powstał w Kwidzynie unikatowy zespół architektoniczny, w skład którego weszły dwa zamki (biskupi i kapituły), katedra oraz miasto. Poszczególne człony miały własne umocnienia, a połączone murami tworzyły system obronny, doskonale wkomponowany w warunki naturalne terenu. Zamek stał się siedzibą kapituły pomezańskiej, a także centrum religijnym i polityczno-administracyjnym.

Informacja o szlaku w Marezie.

W Marezie oglądam cmentarz mennonicki. Jadę do Podzamcza.

Z prawej strony mam zbocza Pojezierza Iławskiego.

Zbocza Pojezierza Iławskiego.

Zbocza Pojezierza Iławskiego.

Zbocza Pojezierza Iławskiego.

Zbocza Pojezierza Iławskiego.

Z lewej strony rozciąga się rozległa Dolina Kwidzyńska, czyli dolina rzeki Wisły. W oddali widoczny jest Gniew z zamkiem krzyżackim.

Dolina Kwidzyńska, czyli dolina rzeki Wisły.

Dolina Kwidzyńska, czyli dolina rzeki Wisły.

Klucz ptaków.

Przejechałem Podzamcze i Biały Dwór i dotarłem do gminnej miejscowości Ryjewo.

Kościół parafialny pw. Św. Rodziny i Przemienienia Pańskiego w Ryjewie.

Kościół w Ryjewie, usytuowany malowniczo na wzgórzu, powstał w latach 1904-1909. Jest to budynek w stylu neogotyckim, wybudowany z czerwonej cegły, z wysoką dzwonnicą. Jego budowę nadzorował pierwszy proboszcz parafii, ksiądz Józef Rohman, który był duszpasterzem Ryjewa w latach 1910-1944. Kościół konsekrował w 1909 r. biskup warmiński Augustyn Bludau. W 1934 r. biskup Maksymilian Koller ustanowił w Ryjewie Sanktuarium Świętej Rodziny.

Kościół jest trójnawowy (nawa główna nie posiada oświetlenia), ma sklepienie gwiaździste. W prezbiterium znajduje się piękny ozdobny ołtarz z obrazem Świętej Rodziny. 20 października 1987 r. biskup Edmund Piszcz reerygował sanktuarium, potwierdzając jego istnienie. Sanktuarium zyskało charakter ogólnodiecezjalny. Każdego roku w pierwszą niedzielę po 15 sierpnia, czyli po święcie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Sanktuarium gości przybywających na uroczystości odpustowe (przeważnie pieszo) pielgrzymów z całej diecezji.

Przejeżdżam przez tory i skręcam do Borowego Młyna w ubitą drogę.

Przydrożna kapliczka w Borowym Młynie.

Z prawej strony mijam kapliczkę i dalej kieruję się zgodnie z tablicą informacyjną na Dom Modlitwy „Agape".

Dom Modlitwy „Agape" Stowarzyszenia Na Rzecz Bezdomnych w Borowym Młynie.

W Barcicach oglądam następny cmentarz mennonicki. Znajduje się on z lewej strony wsi. Cmentarz mennonicki jest z XIX w. Znajdują się tu trzy duże, rodzinne miejsca pochówku otoczone płotem żeliwnym. Utrzymaniem porządku na cmentarzu od kilku lat zajmują się nauczyciele i uczniowie Gimnazjum w Ryjewie.

Cmentarz mennonicki w Barcicach.

Cmentarz mennonicki w Barcicach.

Cmentarz mennonicki w Barcicach.

Sielski obraz w Barcicach.

Zaułek Benowo, wiejskie centrum aktywności.

W Benowie wjeżdżam ponownie na drogę asfaltową.

Znowu wjeżdżam na ubitą drogę. Momentami jest dużo piachu i są spore górki.

Za Benowem a przed Białą Górą (Bliźnice) trafiam na Rezerwat Przyrody „Biała Góra". Jest to częściowo bezleśne zbocze z chronionymi stanowiskami roślinności stepowej.

Rezerwat Przyrody „Biała Góra".

Rezerwat Przyrody „Biała Góra".

Przede mną Biała Góra. Skręcam w lewo i jadę asfaltem.

Biała Góra.

Tutaj już są Żuławy. Tam jednak nie pojadę.

Oznaczenie szlaku.

Biała Góra.

Budowa nowej mariny w Białej Górze.

Biała Góra do 1 września 1939 śluza stanowiła granicę pomiędzy Wolnym Miastem Gdańskiem i Niemcami.

Śluza rozdzielająca Wisłę (dawną Leniwkę) i Nogat, dwa ramiona ujściowe Wisły.

Śluza rozdzielająca Wisłę (dawną Leniwkę) i Nogat, dwa ramiona ujściowe Wisły.

Śluza jest nietypowym i wyjątkowym w skali regionu i Polski obiektem hydrotechnicznym. Posiada aż pięć par wrót („podwójne" wrota w „obu kierunkach" oraz wrota przeciwpowodziowe). Przy górnej głowie nad śluzą przechodzi droga i most obrotowy.

Śluza w Białej Górze jest pierwszą z czterech śluz tzw. kaskady Nogatu, w kierunku od Wisły do Zalewu Wiślanego. Kolejne to Szonowo, Rakowiec i Michałowo. Wymiary komór śluz są takie same lub bardzo podobne. W przypadku śluzy Biała Góra wynoszą: długość 57m, szerokość 9,53 m. Maksymalny spad (różnica poziomów) wynosi aż 4,10 m i jest największy wśród śluz na Nogacie. Wrota obsługiwane są ręcznie.

Śluza rozdzielająca Wisłę (dawną Leniwkę) i Nogat, dwa ramiona ujściowe Wisły.

Śluza rozdzielająca Wisłę (dawną Leniwkę) i Nogat, dwa ramiona ujściowe Wisły.

Wielki Upust. Ceglana śluza wałowa z dwoma sklepionymi otworami, zabezpieczonymi od strony Liwy-Renawy podnoszonymi wrotami przeciwpowodziowymi. Wybudowana w 1857r., podwyższona w roku 1879. Od lat 70-tych XIXw. Wielki Upust używany był do zasilania Nogatu - którego poziom się obniżył - wodami Liwy-Renawy.

Śluza rozdzielająca Wisłę (dawną Leniwkę) i Nogat, dwa ramiona ujściowe Wisły.

Śluza rozdzielająca Wisłę (dawną Leniwkę) i Nogat, dwa ramiona ujściowe Wisły.

Śluza rozdzielająca Wisłę (dawną Leniwkę) i Nogat, dwa ramiona ujściowe Wisły.

Śluza rozdzielająca Wisłę (dawną Leniwkę) i Nogat, dwa ramiona ujściowe Wisły.

Obelisk upamiętniający 90 rocznicę odzyskania niepodległości Polski. Ustawiony 11 listopada 2008 roku.

Śluza rozdzielająca Wisłę (dawną Leniwkę) i Nogat, dwa ramiona ujściowe Wisły..

Widok na Wisłę w Białej Górze.

Prace przy wałach przeciwpowodziowych w Białej Górze. Szlak prowadzi mnie po drodze asfaltowej wzdłuż wału przeciwpowodziowego. Mijam Jarzębinę, Szałwinek, Janowo, Pastwę i Gniewskie Pola.

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Janowie.

Wybudowany latach 1867 - 1872 w stylu neogotyckim.

Kościół w Pastwie o ciekawej bryle należący do parafii w Janowie.

W Korzeniewie podziwiam budowę nowego mostu na Wiśle.

Budowa nowego mostu wantowego na Wiśle w ciągu drogi krajowej nr 90, pomiędzy wsią Korzeniewo i wsią Opalenie. Jest to planowane połączenie drogi krajowej nr 55 w Kwidzynie, przez nowy most na Wiśle, z drogą krajową nr 91 (dawniej oznaczanej jako nr 1) na lewej stronie rzeki i dalej z autostradą A1.

Nowy most drogowy budowany jest nieopodal dotychczasowej przeprawy promowej w Korzeniewie, która kursuje w okresie od wiosny (koniec kwietnia) do jesieni.

W odległości paru kilometrów w górę rzeki, do 1927 istniał drogowo-kolejowy stalowy most w Opaleniu, a od II wojny światowej do połowy lat 50-tych prowizoryczny most drewniany.

Budowa mostu w latach 2010 – 2012 realizowana jest przez polsko-hiszpańskie konsorcjum Budimex i Ferrovial Agroman. Koszt budowy mostu, wraz z budową dróg dojazdowych o długości ok. 11,9 km, wyniesie ponad PLN 250,8 mln zł i finansowany jest przez Krajowy Fundusz Drogowy.

Najbliższe drogowe mosty przez Wisłę znajdują się (oba oddalone o ok. 40 km): w okolicach Tczewa, na drodze krajowej nr 22 (Most Knybawski) oraz w Grudziądzu, na drodze krajowej nr 16 (Most im. Bronisława Malinowskiego w Grudziądzu). Jest to najdłuższy odcinek rzeki pozbawiony przeprawy mostowej.

Budowa nowego mostu na Wiśle w Korzeniewie.

Docieram również do promu na Wiśle w Korzeniewie. To już przedostatni rok jego działania. Nowy most ma być oddany w 2012 roku.

Wodowskaz w Korzeniewie.

Oczekujący na prom przez Wisłę w Korzeniewie przeważnie nie zdają sobie sprawy z ciekawej funkcji drewnianego domku stojącego nieopodal, na wale otaczającym tutejszy port. W latach 40. XIX w. Prusacy prowadzili prace regulacyjne w Dolinie Dolnej Wisły. Zbudowali wtedy port rzeczny w Korzeniewie, a w nim wspomniany budynek kryjący mechanizmy wodowskazu.

Na zachowanej do dziś wieżyczce znajdowała się okrągła wnęka podobna do tarczy ratuszowych zegarów (obecnie zabita deskami). Załogi holowników i barek płynących Wisłą mogły z daleka odczytywać wartości stanu wody, jaki pokazywała na wyskalowanej tarczy duża wskazówka. Wodowskaz działał mechanicznie; wskazania zmieniały się automatycznie w zależności od położenia pływaka w studzience znajdującej się we wnętrzu domku. Studzienka i basen portowy działały jak naczynia połączone, dzięki czemu pływak zawsze utrzymywał się na tym samym poziomie co woda w Wiśle.

Wodowskaz przestał być potrzebny jeszcze przed II wojną światową. Niedawno obiekt został odnowiony z zewnątrz, choć nie jako turystyczna atrakcja. Jego drewniana konstrukcja i dość jaskrawy zielony kolor sprawiają, że z daleka przypomina nieco podlaskie cerkiewki i rzeczywiście jest coś na rzeczy; pełni funkcję kaplicy, tyle że kwidzyńskiej parafii rzymskokatolickiej.

Znak wielkiej wody w Korzeniewie.

Znak wielkiej wody jest symbolem zmagań człowieka z żywiołem wodnym. Znak stanowi precyzyjną informację hydrologiczną obejmującą miejsce, czas i rzędną kulminacji wezbrania wody. W Korzeniewie na obelisku odnotowano dwie daty 27.03.1947 r. i 19.06.1962 r. kulminacji wielkiej wody Wisły. Pomnik upamiętniający powódź został odnowiony w 2002 r.

Prom na Wiśle w Korzeniewie.

W Korzeniewie, przy drodze krajowej nr 90, działa przeprawa promowa przez Wisłę. Prom kursuje od wiosny do jesieni. W okresach wysokiego stanu wody z przeprawy nie można korzystać. Jest to prom dolnolinowy, poruszany wyłącznie siłą prądu rzeki.

Wisła w Korzeniewie.

Prom na Wiśle w Korzeniewie.

Ścieżką rowerową z Korzeniewa przez Marezę docieram do Kwidzyna, gdzie kończę pierwszą część Szlaku Śladami Mennonitów w Dolinie Kwidzyńskiej.

Gospodarstwo w Marezie.

Zamek krzyżacki w Kwidzynie.

Zamek krzyżacki w Kwidzynie.

Podsumowania

• Data wycieczki: 28 września 2011 roku
• Szlak Śladami Mennonitów w Dolinie Kwidzyńskiej cz. I: Kwidzyn – Biały Dwór - Ryjewo – Biała Góra – Jarzębina – Janowo – Gniewskie Pole – Korzeniewo – Kwidzyn
• Przejechanych kilometrów - 70 km
  

ks. Grzegorz Kortas

---

---