Wyprawy rowerowe

Grodzisko Wyszogród w Fordonie, dzielnicy Bydgoszczy

Szwederowo - grodzisko Wyszogród (Fordon)

14.12.2011

dyst.= 40 km

Grodzisko Wyszogród. Przed dziesięcioma wiekami, na obu brzegach Wisły powstały dwa odrębne grody, mające tę samą nazwę - WYSZOGRÓD. Jeden z nich zbudowany został na prawym brzegu rzeki między Warszawą, a Płockiem, drugi na lewym brzegu 11 km od centrum dzisiejszej Bydgoszczy, tuż obok ujścia do Wisły rzeki Brdy. Ten drugi właśnie jest istotny w historii ziemi leżącej w międzyrzeczu Brdy i Wisły. Do dzisiaj pozostały fragmenty grodziska, podmywane przez rzekę, leżące na klifowym brzegu, w dawnym strategicznym miejscu obronnym, nad majestatycznym zakolem Wisły. Wyszogród to dawny oasada na szlaku bursztynowym, potem gród strażniczy, feudalny, kasztelański, a w pewnych okresach nawet gród książęcy, który egzystował blisko 400 lat.

Nie dane mu było rozwinąć się w miasto. Został zniszczony tuż przed rządami króla Kazimierza Wielkiego, znanego z lokacji wielu miast. Gdyby przetrwał wojny polsko-krzyżackie, kto wie czym byłaby Bydgoszcz dzisiaj, może dzielnicą Wyszogrodu. Wyszogród był jednym z etapów na szlaku wyprawy misyjnej św. Wojciecha do Prus. Legenda, poparta argumentami głosi, że w kwietniu 997 r. biskup zatrzymał się w osadzie oraz poświęcił kościół pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Zdobywanie nadwiślańskiego grodu przez wojów Bolesława Krzywoustego w 1113 r. zostało opisane szczegółowo przez pierwszego polskiego kronikarza Anonima zwanego Gallem. Były to pierwsze opisy naszej ziemi, które kronikarz nazwał „pograniczem Pomorza, gdzie niejeden książę nawet z dużym wojskiem by się zawahał”.

Już w XII wieku gród został siedzibą kasztelanii, kolebką możnowładczego rodu Powałów, a w następnym wieku czasową siedzibą księcia pomorskiego Warcisława, oraz kujawskiego Przemysła. To właśnie z ziemi wyszogrodzkiej wyodrębniła się kasztelania bydgoska, a później dwa bliskie ośrodki egzystowały, tworząc wspólne lokalne księstwo bydgosko-wyszogrodzkie na wzór dzisiejszej aglomeracji. Nadwiślański gród uważano powszechnie za klucz wiodący do Pomorza, o które staczano bitwy. Dlatego też Krzyżacy, dla których warowne położenie grodu było niedogodne, postanowili go zniszczyć. Wiosną 1330 roku komtur chełmiński z wojskiem doszczętnie spalił gród, wymordował załogę, a ludność przesiedlił 2,5 km dalej. Następcą Wyszogrodu został Fordon - miasto leżące 13 km od rynku bydgoskiego, a obecnie jej największa dzielnica, satelita tworzący z Bydgoszczą aglomerację „dwumiejską” rozlokowaną nad Brdą i Wisłą. Wniósł on w wianie do Bydgoszczy wielki skarb: położenie nad Wisłą. Strona internetowa grodziska: Grodzisko Wyszogród.

Krzyż jubileuszowy w środku grodziska Wyszogród

Wyszukiwarka

Trasa wycieczki

Wyruszam ze Szwederowa i ul. Toruńską, Przemysłową i Wyszogrodzką dojeżdżam do toru regatowego w Brdyujściu.

Tor regatowy w Brdyujściu.

Kryte trybuny toru regatowego.

Łabędzie przy torze regatowym.

Budynek przy torze regatowym i jazie Czersko Polskie.

Nad Wisłą przy dawnej przystani.

Widok na Małą Kępę Ostromecką.

Ujście Brdy do Wisły.

Końcowy odcinek Brdy.

Końcowy odcinek Brdy.

Jaz Czersko Polskie.

Zakłady Globalmalt Polska.

Nieczynna cegielnia w Fordonie.

Zakład z ponad 100 letnią historią. Produkował cegły na budowę Gdyni, wytwarzał prąd dla miasta. Była to największa i najnowocześniejsza cegielnia w przedwojennej Polsce. Na terenie cegielni znajduje się najwyższy murowany komin w Bydgoszczy.

Fosa w grodzisku Wyszogród.

Wał wewnętrzny i fragment wnętrza grodziska.

Krzyż jubileuszowy.

Związany z 1000-leciem śmierci św. Wojciecha i pielgrzymką papieża Jana Pawła II do Polski. Ustawieny na szczycie grodziska w czerwcu 1997 roku. Najstarsza wzmianka o Wyszogrodzie w kontekście pobytu w nim św. Wojciecha, znajduje się w wizytacji kościelnej bpa Hieronima Rozrażewskiego z roku 1588, w której stwierdzono, że św. Wojciech wraz z bratem Gaudentym i mnichem Boguszem w drodze do Prus zatrzymał się w 997 r. przez kilka dni w Wyszogrodzie u miejscowego komesa i poświęcił tu niewielką, nowo wybudowaną kaplicę oraz nauczał, odprawiał msze św. i chrzcił. Czy w tym okresie mógł tu już istnieć gród, a tym bardziej kaplica?

Trudno to dziś autorytatywnie stwierdzić z powodu braku wykopalisk lub dokumentów pośrednich. Jednak na pewno jest to prawdopodobne. Podróż św. Wojciecha Wisłą z Wyszogrodu jest jedną z dwóch hipotetycznych wersji. S. Mielczarski obstaje jednak przy tzw. trakcie kupieckim z Gniezna na Pomorze, tłumacząc to tym, że wczesną wiosną Wisła mogła być nieżeglowna z powodu kry. Ale wtedy również Bydgoszcz i Wyszogród leżały na tej trasie, gdyż właśnie przez te grody wiódł ów szlak.

W każdej z wersji, św. Wojciech z towarzyszami i zbrojną osłoną wyruszył z Gniezna, aby w Wyszogrodzie dotrzeć do Wisły. Stąd - rzeką bądź lądem wyruszył na północ. Podania przekazują, że w Wyszogrodzie biskup poświecił kaplicę, następnie w Jeżewie koło Laskowic odprawił Mszę św. na pogańskim kamieniu ofiarnym. Chociaż brakuje ewidentnych dowodów bytności św. Wojciecha w Wyszogrodzie, tradycja utrwalona w dokumentach z XVI w. przejawia się m.in. w herbie miasta Fordonu, założonego na północ od wyszogrodzkiego zamku książęcego, spalonego w 1330 r.

Nie wiadomo czy inicjatywa wyboru herbu zrodziła się wśród mieszczan fordońskich czy należała do kancelarii królewskiej, czy też należała do Kościoła. W każdym razie herb Fordonu przedstawia pięciolistną rozetę w tarczy renesansowej podobną do herbu Poraj, jakim pieczętował się biskup św. Wojciech. Jej kolory to białe płatki ze złotym środkiem i zielonymi wypustkami na tle czerwonym. Być może herb jest upamiętnieniem istniejącej tradycji związku św. Wojciecha z kaplicą w Wyszogrodzie z 997 roku.

Widok na Wisłę z grodziska. Z tyłu widoczny jest most na Wiśle.

Pracująca barka na Wiśle.

Wał wewnętrzny grodziska.

Wał wewnętrzny i wnętrze grodziska.

Od lewej: wał zewnętrzny, fosa i wał wewnętrzny grodziska.

W oddali widoczny jest most na Wiśle w Fordonie.

Fosa grodziska Wyszogród.

Fosa i wjazd do grodziska.

Fosa między wałem zewnętrznym i wewnętrznym.

Ujście Brdy do Wisły.

Zachód słońca nad Wisłą.

Podsumowania

• Data wycieczki: 14 grudnia 2011 roku
• Szwederowo - grodzisko Wyszogród (Fordon)
• Przejechanych kilometrów - 40 km

ks. Grzegorz Kortas

---

---